Η "Σχολική Μετάβαση" σήμερα είναι το θέμα μας στην στήλη "Μας είπαν οι ειδικοί" από τη ξαδέλφη μου τη Νάντια. Με τη Νάντια έχουμε περάσει τα πιο όμορφα καλοκαίρια μας στην Κεφαλονιά, τα καλοκαίρια εκείνα που έπρεπε ακόμα να πηγαίνουμε διακοπές με τους γονείς μας. Ατελείωτες ώρες στη θάλασσα, βόλτες και ξενύχτια. Σπούδασε δασκάλα αλλά θέλησε την αγάπη της για τα παιδιά και τη μάθηση να την πάει ένα βήμα παραπέρα κάνοντας ένα μεταπτυχιακό και διδακτορικό. Μέσα από τη στήλη αυτή έχει πολλά να μας πει για την εμπειρία της και την αντιμετώπιση προβλημάτων μέσα στο σχολικό περιβάλλον και μη.
Καλώς μας ήρθες Νάντια!
Το τελευταίο κουδούνι ήχησε, τα σχολεία έκλεισαν και οι
μαθητές μας είναι έτοιμοι να απολαύσουν τη θάλασσα και τις καλοκαιρινές
διακοπές. Όλοι οι μαθητές χρειάζονται μια μικρή ανάσα και ξεκούραση πριν
ξεκινήσει η νέα σχολική χρονιά, αλλά κάποιοι την έχουν περισσότερο ανάγκη.
Ποιοι είναι αυτοί; Οι μαθητές που αλλάζουν εκπαιδευτική βαθμίδα, αυτοί δηλαδή
που από το νηπιαγωγείο θα πάνε στο δημοτικό και από το δημοτικό στο γυμνάσιο.
Οι ειδικοί χρησιμοποιούν τον όρο «σοκ μετάβασης», για να
δηλώσουν ακριβώς αυτήν την ψυχολογική ένταση που βιώνουν οι μαθητές με τη μορφή
ανασφάλειας, αγωνίας, άγχους και φόβου, πριν, κατά τη διάρκεια αλλά και μετά το
αρχικό στάδιο της αλλαγής από τη μία βαθμίδα στην άλλη. Το πέρασμα αυτό
σηματοδοτεί ένα νέο και σημαντικό στάδιο εξέλιξης τόσο του ίδιου του παιδιού
όσο και της οικογένειάς του και για τον λόγο αυτό θεωρείται μια από τις
κρισιμότερες περιόδους της παιδικής ηλικίας.
Κατά τη μετάβαση από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό, οι
συνηθέστερες αλλαγές που έχουν να αντιμετωπίσουν οι μικροί μαθητές είναι:
- Μεγαλύτερος αριθμός μαθητών στην τάξη
- Μεγαλύτερος χρόνος παραμονής στο σχολείο
- Διαφορετικό πρόγραμμα σπουδών
- Διαφορετικός τρόπος διδασκαλίας
- Αυξημένες προσδοκίες για ατομική εργασία
Για την ομαλή μετάβαση των νηπίων στο δημοτικό σημαντική
βοήθεια μπορούν να προσφέρουν οι γονείς τους προετοιμάζοντάς τα ψυχολογικά.
Συνήθως τα παιδιά ρωτάνε: «Γιατί πρέπει να αλλάξω σχολείο;», «Θα χάσω τους
συμμαθητές μου και τους φίλους μου;». Σε τέτοιες ερωτήσεις οι γονείς θα πρέπει
να απαντάνε με ειλικρίνεια και να μιλάνε με θετικό τρόπο για το δημοτικό
σχολείο. Το άγνωστο είναι κάτι που προκαλεί άγχος και ανασφάλεια σε όλους. Μία
καλή κίνηση θα ήταν οι γονείς να επισκεφτούν μαζί με το παιδί τους το νέο σχολείο πριν την
έναρξη της σχολικής χρονιάς, για να ξεναγηθούν στον χώρο και να εξοικειωθούν με
το περιβάλλον.
Αντίστοιχα, κατά τη μετάβαση από το δημοτικό στο γυμνάσιο
παρατηρούνται οι εξής αλλαγές:
- Ο ένας δάσκαλος γίνεται πολλοί καθηγητές
- Οι μαθητές από μεγαλύτεροι στη Στ’ δημοτικού ξαναγίνονται «πρωτάκια»
- Κάθε διδακτικό αντικείμενο γίνεται σε αυστηρά προγραμματισμένη ώρα
- Η αξιολόγηση από περιγραφική γίνεται ποσοτική
- Τα παιδιά από την παιδική ηλικία μπαίνουν στην εφηβική ηλικία
Ο ρόλος των γονέων και σε αυτή τη μετάβαση είναι πολύ
σημαντικός, αλλά θα πρέπει να γνωρίζουν ότι, αν το παιδί τους βιώνει αρνητικές
εμπειρίες στο δημοτικό, τότε το πιο πιθανό είναι να συνεχίσει να έχει δυσκολίες
και προβλήματα και στο γυμνάσιο. Οι μαθητές ανησυχούν κυρίως μη χάσουν τους
φίλους τους από το δημοτικό, νομίζουν ότι οι καθηγητές είναι πιο αυστηροί και
πιο απρόσιτοι από τους δασκάλους, φοβούνται τα διαγωνίσματα και τρέμουν τις
αποβολές. Επομένως, καλό είναι γονείς να θεμελιώνουν ήδη από το δημοτικό
σχέσεις που να βασίζονται στον διάλογο, την ομαλή επικοινωνία, τον
αλληλοσεβασμό, τη δημοκρατικότητα και το χιούμορ. Με κάθε ευκαιρία θα πρέπει να
ενισχύουν τη θετική εικόνα του παιδιού τους και να καλλιεργούν την
αυτοπεποίθησή του. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στις προσωπικές προσδοκίες των
γονέων, καθώς και στην κατάθεση των προσωπικών τους βιωμάτων σε περίπτωση που
δεν ήταν και πολύ θετικές, ώστε να μην τους μεταφέρουν ασυνείδητα τις δικές
τους αρνητικές εμπειρίες.
Σε γενικές γραμμές κάθε άτομο φαίνεται ότι έχει την τάση
να αντιστέκεται στην αλλαγή και σε καθετί καινούριο. Όταν, όμως αναγκαστεί να
περάσει από κάτι γνωστό σε κάτι άγνωστο, διέρχεται συνήθως από τα εξής στάδια:
- Αρχικά, αισθάνεται ένα μούδιασμα που του φέρνει το σοκ της αλλαγής.
- Διακρίνεται από μία αρνητική στάση να μεταβεί στο καινούργιο και διάθεση να παραμείνει στο παλιό. Στο στάδιο αυτό νιώθει προσωρινά ν’ ανεβαίνει λιγάκι η αυτοεκτίμησή του, καθώς πιστεύει ότι έχει δίκιο που αρνείται την αλλαγή.
- Αισθάνεται κατάθλιψη και η αυτοεκτίμησή του πέφτει όταν συνειδητοποιεί ότι η αλλαγή είναι αναπόφευκτη.
- Η αυτοεκτίμησή του πέφτει περισσότερο και παρατηρείται μια διάθεση παραίτησης
- Αναγκάζεται να δοκιμάσει το καινούργιο.
- Καθώς το βιώνει σιγά-σιγά αναλύει το νόημα του στη ζωή του.
- Εσωτερικεύει την εμπειρία του καινούργιου και όταν διαπιστώνει ότι τα κατάφερε, ότι είναι ικανό άτομο, η αυτοαντίληψή του γίνεται θετικότερη.
Η μετάβαση υποδηλώνει την ύπαρξη ενός κενού, ενός χάσματος ανάμεσα σε
κάτι που μας είναι οικείο και κάτι που δεν γνωρίζουμε. Όλοι εμείς, λοιπόν,
γονείς, εκπαιδευτικοί και γενικότερα ενήλικες καλούμαστε να κατασκευάσουμε
γέφυρες με γερά θεμέλια, για να πετύχουμε την ομαλή μετάβαση των παιδιών μας.
Εξάλλου σε όλους μας αρέσει το κολύμπι και οι βουτιές, αρκεί να μην
πέφτουμε απότομα στα βαθιά!
Νάντια Τσώλη, Παιδαγωγός,
M. Ed., Υποψ. Διδάκτωρ ΕΚΠΑ
